Het Rijke Roomse Reisverslag – Over herindelingspraktijken

Dit jaar geen buitenlandse studiereis van ons team Binnenlands Bestuur maar een bijzonder teamuitje dichtbij huis in hartje Utrecht. Afgelopen donderdag waren we te gast bij Paushuize, een monumentaal pand uit begin 16e eeuw, dat de latere - en enige - Nederlandse paus Adrianus VI liet bouwen. Als start kregen we een indrukwekkende rondleiding door de vele museale zalen. Paushuize doet onder meer dienst als het representatief ‘werkpaleis’ van de provincie, dat tevens eigenaar is van dit pand. In één van de vertrekken vinden de burgemeestersbeëdigingen plaats. Voor sommige collega’s wellicht een moment om te visualiseren. 

H-woord

Een dergelijke ambiance schept verplichtingen, voor het belangrijke ambt van burgemeester én voor ons, als neutrale spelers in het openbaar bestuur. De Soetezaal was het decor voor onze professionaliseringsmiddag. Met dit keer als thema herindelingsprocessen. Provincies hadden van oudsher een leidende rol, door vanaf de tekentafel streeksgewijs her in te delen. Tijden zijn veranderd. Inmiddels is het H-woord politiek beladen, lokaal en landelijk. Provincies zijn, ieder voor zich - gegeven het beleidskader - van onderop zoekende naar hun rol, met inzet van al hun soft-skills. Wij geloven niet in herindeling als doel op zich en oplossing voor alles. Soms worden we gevraagd voor begeleiding van beleidsrijke regionale samenwerking als een fusie niet aan de orde is. Soms is herindeling wel een goed instrument. In dit woelige tijdsgewricht is herindeling voor een aantal gemeenten weer actueel geworden. Ook vanuit een maatschappelijke in plaats van politiek-bestuurlijke invalshoek.

Still D.I.R.K.

Zeg je herindeling, dan zeg je Dirk Louter. Met 25 herindelingen achter zijn naam heeft onze collega Dirk met recht ‘street credibility’ in herindelingsland. En ook anno nu zeggen we met respect ‘Still D.I.R.K.’  Hij heeft ons meegenomen in de historie van herindelingen en in de ins en outs van de strategische voorfase, de fase tot aan de ‘witte rook’ zeg maar. En vervolgens het wettelijke-, fusie- en veranderspoor uit het handboek herindelingen, inclusief het mentale proces door alle fasen van herindelingen heen. Dirk leerde ik kennen bij m'n eerste herindeling Goeree-Overflakkee in 2012 en later ook bij de herindeling Hoeksche Waard. Dirk bij de bestuurders, ik vanuit de ambtelijke organisatie. Ik heb ook m’n ervaringen met inmiddels 5 herindelingen in de inrichtingsfase en 3 in de post-fusiefase gedeeld. Enkele aspecten: wie laat je waar over meedenken en hoe bouw je samen met het management in tijden van een machtsvacuüm en met de OR als partner? Hoe ga je om met de Overgang van Onderneming, die ooit bedoeld was tegen cowboy- praktijken in het bedrijfsleven, maar in de context van een ambtelijk herindelingsproces op juiste waarde moet worden geschat. Van olifantenpaadjes naar geitenpaadjes. Met de blik naar voren.

Ten slotte nam collega Iris van Gils ons mee in de voorbereidingsfase van Gooise Meren en Voorne aan Zee. Twee verschillende ervaringen, zoals iedere fusie weer een andere context kent. Herindeling is inherent een 'onmogelijk' project, maar kan het toch anders en beter? Juist als je weet welk proces zich kan gaan voltrekken. Enkele trefwoorden: duidelijkheid, eenvoud, intrinsieke motivatie voor de inwoner en in échte verbinding zijn. We gaan binnenkort in een artikel een poging doen onze visie en praktijkervaring op de verschillende fasen van herindeling uit te schrijven. 

Frisse blik van Karen

Te midden van al deze bespiegelingen hadden we een vrolijk muzikaal intermezzo in de vorm van de carnavalskraker ‘Liemers City’ van het college van Zevenaar. “Big City, you’re so pretty”, met doorleefde bromstem en vette knipoog. 

Het slotstuk was voor Karen Coesmans. Karen was kwartiermaker van de ambtelijke fusie tussen Oudewater en Woerden, directeur in de post-fusiefase van Gooise Meren, gemeentesecretaris in de herindelingsgemeente West-Betuwe en ook nog gemeentesecretaris in Maasdriel, waar we onze vorm van bestuurskrachtonderzoek hebben mogen uitvoeren. Ze vertelt dat het nodig is om heldere kaders te stellen en daarop terug te grijpen, en zo nodig stevig in te grijpen, vanuit een goed gevoel bij wat er speelt in de organisatie. Het goede voorbeeld geven helpt ook enorm. Zo stelde ze als eerste haar kamer ter beschikking voor het creëren van een moderne huisvestingslocatie binnen de nieuw gevormde gemeente. De toon zet de muziek, zoals zo vaak.

Afsluiting in stijl

Deze dag hebben we afgesloten in restaurant Hemel en Aarde. Speciaal uitgekozen door onze collega en wijnexpert Berend Mutsaers. Het selecteren en samenstellen van diner en wijn is één van Berends zeer gewaardeerde teamrollen. Aanrader: Berend is ook in te huren voor een wijnproeverij in het kader van leiderschapsontwikkeling. Hoe stel je je oordeel uit als leidinggevende in het ‘proefproces’? Fine dining, met gerechten gekookt met respect voor de natuur én met gezond boerenverstand, zoals het restaurant het zelf beschrijft. Volop genoten van deze dag en van en met mijn fijne collega’s! Helemaal opgeladen staan we weer paraat. 

Tot ziens!