AZC: ja of nee?  

Veel gemeenten ervaren het als een grote uitdaging om voldoende asielopvang te realiseren. Deze gemeenten stuiten bijvoorbeeld op weerstand bij omwonenden. Het is dan helpend om inzicht te hebben in de factoren die hierbij van invloed zijn. En of die factoren vanuit de gemeente beïnvloed kunnen worden.  

Concurrentie van nieuwkomers 

De Rijksuniversiteit Groningen deed onderzoek naar draagvlak voor asielopvang en concludeerde dat daarbij een rol speelt of inwoners concurrentie door asielzoekers verwachten. Als inwoners veel concurrentie ervaren heeft dit een negatief effect op het draagvlak. Dit is vaak het geval wanneer het gaat om schaarste, zoals bij huisvesting, werk en sociale diensten. Dit kan verklaren dat mensen met een lagere sociaaleconomische status over het algemeen een negatievere houding hebben tegenover de komst van een AZC in de buurt. Zij concurreren voor een huis, werk of uitkering met asielzoekers, of voelen dat zo. Men krijgt het gevoel iets in te moeten leveren om de komst van asielzoekers mogelijk te maken. Hierdoor wordt het gevoel van ‘zij’ tegen ‘wij’ versterkt. Het draagvlak kan toenemen als er sprake is van een gemeenschappelijk doel dat beide groepen delen. Zoals het feit dat de er in Nederland sprake is van vergrijzing en krimp van de bevolking. Asielzoekers kunnen deze factoren dempen en daarmee een bijdrage leveren aan de economische welvaart. 

Beeldvorming 

Ondanks dat de meerderheid van de Nederlanders het als een morele plicht ziet om asielzoekers fatsoenlijk op te vangen, leidt de komst van een AZC binnen gemeenten regelmatig tot spanningen. Uit recent onderzoek van Movisie blijkt dat het draagvlak onder inwoners sterk wordt beïnvloed door beeldvorming in sociale media. Op het gebied van migratie is regelmatig sprake van verdraaiing en vervorming van de realiteit, waardoor een beeld ontstaat van dreiging, chaos, agressie, problemen en gevaar. Deze beeldvorming werkt polariserend en leidt tot discriminatie. Onderzoek van het WODC toont echter aan dat de aanwezigheid van een AZC geen meetbaar effect heeft op de criminaliteit in de omgeving. Om het draagvlak onder inwoners te vergroten is tijdige, heldere en eerlijke communicatie van belang. Daarnaast heeft humanitaire framing een positief effect op het draagvlak.  

Kleinschalige opvang  

In 2016 gaf het merendeel van burgemeesters al aan voorstander te zijn van kleinschalige opvang. Kleinschalige opvang is echter duurder en behoorde daarom niet tot de financiële mogelijkheden van het COA. Omdat gemeenten benadrukken dat kleinschalige opvang belangrijk is voor lokaal draagvlak, is sinds 2024 steeds meer mogelijk in de realisatie van kleinschalige opvanglocaties. Naast dat kleinere locaties makkelijker te vinden zijn, dragen deze bij aan de participatie en de inburgering van asielzoekers in de gemeente. Kleinschalige locaties vergroten de kansen voor asielzoekers op meer verbinding met de omgeving. Asielzoekers sluiten hierdoor gemakkelijker aan op de gemeenschap en kunnen zo sneller integreren.