De stelling van Kooiman: 1 + 1 = minder bureaucratie

Het lijkt zo eenvoudig: een optelsom maken en de uitkomst vertelt je hoe het ervoor staat. Dat dacht ook Nine Kooiman, kamerlid voor de SP. Zij vroeg gemeenten naar de kosten die zij berekenen voor de inzet van Bijzondere Opsporingsambtenaren. Op basis van eigen onderzoek concludeert zij dat BOA’s duurder zijn dan politiemensen. Haar stelling: “Ik zie (..) dat bij gemeenten zelf de bureaucratie en de overhead enorm is”, zo meldt zij op de radio (https://www.bnr.nl/?service=player&type=archief&fragment=20150106083430540). Wellicht ten overvloede: Kooiman heeft het hier niet over bureaucratie in de oorspronkelijke Weberiaanse betekenis van het woord, maar hanteert de definitie van Marijnissen.

Dat komt goed uit. Kooiman kan hiermee haar pleidooi tegen de “wildgroei” aan toezichthouders en handhavers ondersteunen. Voor gemeentebestuurders is dit besparingspotentieel eveneens aantrekkelijk. De gemeenten moeten met zijn allen in 2018 zien te voorkomen dat er een taakstelling van een miljard of 5 ontstaat. Besparen op de bureaucratie heeft dan de voorkeur. Pijnlijke keuzes in het voorzieningenniveau kunnen bestuurders vermijden.

Toch kregen wij bij dit radiofragment de kriebels. In de afgelopen jaren hebben we tientallen gemeenten van binnen gezien. Zeker: het kan slimmer en beter en er is soms een flinke efficiëntiewinst te boeken, mogelijk ook in het veiligheidsdomein. Denk niet alleen aan de BOA’s, maar ook aan een integrale aanpak van fraudebestrijding. De stelling van de SP en de toon waarop Kooiman deze uitspreekt, lijken echter een brug te ver. We zien tenminste twee redenen waarom de SP vermoedelijk geen goudbron heeft aangeboord.

Reden 1: het stereotype beeld van de gemeente klopt niet (meer)

Toevallig publiceerde het COELO deze week een onderzoek, waarin zij het financiële perspectief schetst van de gemeentefinanciën en de invloed van de decentralisaties daarop (https://www.coelo.nl/images/rapporten/Gemeenten_in_Perspectief_2014-2018.pdf) . Paragraaf 4.3 van dit rapport is in dit verband bijzonder interessant. Daarin wordt gesteld dat “op traditionele gemeentelijke taken niet veel extra’s valt te winnen”,  want “veel gemeenten [hebben] de afgelopen jaren al een of meer efficiencyslagen gemaakt”. Wij kunnen dat laatste uit eigen ervaring bevestigen. Dit is geen reden om als gemeentesecretaris achterover te gaan leunen, maar in het onderzoek van het COELO is geen steun voor de stelling van de SP te vinden.

Reden 2: het onderzoek van de SP zelf

In het onderzoek “Op weg naar een nieuwe gemeentepolitie?”, wordt aangegeven dat de kosten die gemaakt worden voor het werk toezichthouders en handhavers niet zo makkelijk te vergelijken zijn. Dit komt onder andere door verschillen in het takenpakket en in bevoegdheden. Er is geprobeerd hiervoor te corrigeren. Niet zo expliciet genoemd, maar zeker zo relevant zijn de verschillen in definitie en toerekening van kosten, onder andere voor overhead. De onderzoekers lijken hier snel overheen te stappen en concluderen op basis van een opsomming van zeven gemeenten dat gemeentelijke handhavers meestal (veel) duurder zijn dan politieambtenaren. De selectie van onderzochte gemeenten oogt niet erg representatief, de uitwerking van de kosten niet al te zorgvuldig en de analyse van het verschil in werkzaamheden mist diepgang (zie ook de reactie van de ACP in diverse media). Een wankele basis voor de stelling dat de bureaucratie enorm is.

Vooropgesteld: het valt te prijzen dat een Kamerlid via eigen onderzoek zijn of haar controlerende taak invult. De stelling dat er een “enorme besparing op de bureaucratie” mogelijk is, behoeft echter op zijn minst nuance en zou meer recht doen aan de inzet die gemeenten op het gebied van efficiëntieverbetering hebben gedaan.