De gemeente als stimulator van innovatie: het kan en het gebeurt!

Innovatie en gemeenten worden meestal niet in één adem genoemd. Toch hebben gemeenten een sleutelrol als het gaat om het stimuleren van (maatschappelijke) innovatie. Gemeenten worden geconfronteerd met tal van uitdagingen, waarvoor een klassieke benadering niet genoeg is, waarvoor meer innovatiekracht aangeboord moet worden. In dit artikel: hoe gemeenten innovatie kunnen stimuleren. En het goede nieuws is: de eerste successen zijn er. Wat ons betreft een thema dat in elk coalitieakkoord terug zou moeten komen.

Waarom?
Elke gemeente wordt doorlopend geconfronteerd met onderwerpen die vragen om buiten het reguliere proces te denken en werken. Denk aan het huisvesten en integreren van statushouders, het doorvoeren van duurzaamheidsmaatregelen zoals het aardgasvrij maken van koopwoningen, maatregelen nemen om krimp in de regio tegen te gaan, of juist om krapte op de woning- en/of arbeidsmarkt op te lossen, maar ook veiligheid, gezondheid en eenzaamheid. Dit zijn thema’s waar gemeenten het niet redden met de traditionele manier van denken en werken.
En dus zijn veel gemeenten op zoek naar en gebaat bij manieren waarop zij innovatie kunnen stimuleren. Innoveren om beter in staat te zijn te reageren op de grote verscheidenheid aan uitdagingen die op hen afkomt.

Wat?
Omdat dit voor veel gemeenten een nieuwe manier van werken is, luidt het devies: begin klein, maar begin wel ergens en leer van de lessen die u als gemeente opdoet! Pak een thema dat voor uw gemeente van groot belang is en ook hardnekkig. Stimuleer en faciliteer als gemeente dat op dit thema innovatief gewerkt kan worden.
Natuurlijk, grotere gemeenten zijn vaak al verder met het ontwikkelen van een innovatie netwerk van bedrijven en kennisinstellingen en het ontwikkelen tot smart cities, maar wij zien voor elke gemeente volop kansen om regionale en lokale problematiek aan te pakken door het verwelkomen van innovatie. Gemeenten hoeven niet de Next Silicon Valley te worden om innovatie te stimuleren.

Hoe?
Ten eerste: gemeenten zouden zich meer moeten openstellen voor partijen die kunnen prikkelen en het probleem vanuit een totaal ander perspectief kunnen benaderen. Dit vraagt een andere manier van denken en doen. Gemeenten zouden hiervoor vaker moeten denken in ‘ecosystemen’. Een ‘ecosysteem’ in de context van innovatie is een web van partijen en bouwstenen die relevant zijn bij het oplossen van een uitdaging en die, door met elkaar verbonden te worden, samen tot innovaties kunnen komen waar zij anders niet toe in staat zouden zijn. Dit ecosysteem gaat daarmee dus verder dan een klassiek samenwerkingsverband van bijvoorbeeld gemeenten en politie, gemeenten en zorginstellingen of gemeenten en woningcorporaties. Het is een breder beschouwd web van de meer én minder voor de hand liggende partijen, als ook bouwstenen. Denk aan stimulerend beleid, financieringsvormen, een beter passend sturingsmechanisme, de toegang tot en relaties met externe partijen, maar ook elementen als gedrag en leiderschap.

Twee voorbeelden
Neem bijvoorbeeld het project Smart@Data: Adressen op Orde.* Een project waarmee adres- en uitkeringsfraude effectief wordt aangepakt, jaarlijks 70 fraudegevallen boven water komen en 1 miljoen euro overheidsgeld bespaard wordt. Dit project is een samenwerking van gemeente Breda, gemeente Eindhoven, gemeente Tilburg, VX Company Forensic Analytics, Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, Rijksdienst voor Identiteitsgegevens (RvIG), Indicia, Politie Nederland en Fontys. Deze innovatieve aanpak is ontstaan doordat deze partijen meedachten tijdens een innovatiewedstrijd met als vraagstuk: “Hoe kun je als gemeente persoonsgegevens zodanig beheren dat misbruik en vergissingen zo veel mogelijk worden voorkomen?”. Een prachtig voorbeeld van het tot stand komen van een innovatieve aanpak, door het bewandelen van een andere route en het benutten van het brede ecosysteem.
 
Een tweede voorbeeld, op regionaal niveau: Rijkswaterstaat, Waterschap Amstel, Gooi en Vecht, Hoogheemraadschap de Stichtse Rijnlanden, Hoogheemraadschap van Rijnland en Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier hielden in 2017 in het kader van Slim Watermanagement een Data Challenge rondom de vraag: “hoe halen we zoveel mogelijk maatschappelijk, ecologisch of economisch rendement uit 1 m3 water?”. Waterexperts van Tauw en de data scientists van HAL24K wonnen deze Challenge. Hun oplossing maakt gebruik van historische data en de hulp van machine learning (ML) en artificial intelligence (AL). Daarmee kunnen zij waterniveaus voorspellen voor grote en voor kleine gebieden en kan gestuurd worden op (ecologische) schade, maatschappelijke veiligheid, energieverbruik en op een optimale verdeling van water tussen verschillende (peil)gebieden.

Ter afsluiting
Dergelijke challenges zijn mooie voorbeelden van het stimuleren van innovatie. Maar dit kan natuurlijk ook op andere manieren bereikt worden. Door bijvoorbeeld te werken met een bredere probleemformulering in aanbestedingen, krijgen innovatieve aanpakken meer kans. Zoals prins Constantijn, sinds 2016 special envoy van StartupDelta het prachtig samenvat: “Je kan als gemeente zeggen: we willen een ringweg. Maar je kan ook zeggen: we willen een oplossing voor ons mobiliteitsprobleem”.

En het mooie is? Voor inspiratie en leading practices hoeven gemeenten niet naar Silicon Valley af te reizen (hoewel, moet ik toegeven, zeer inspirerend!); die liggen voor het oprapen om de hoek. Nederland timmert namelijk goed aan de weg als het gaat om innoveren en het opzetten van sterke samenwerkingsverbanden voor het creëren van innovatie. Dit bewijzen de inmiddels 13 groeiende innovatieregio’s in ons land.

4 FEITEN OVER INNOVATIE IN NEDERLAND:

1. Nederland telt 13 innovatie regio’s op uiteenlopende gebieden van high tech, tot veiligheid, gezondheid en duurzaamheid;

2. In de Global Startup Ecosystem Ranking 2017 gaat de top 5 naar Silicon Valley, New York, London, Beijing en Boston. Plaats 19 is voor Amsterdam;

3. De enige unicorn (privaat bedrijf met een waardering > 1 miljard dollar) van Nederlandse bodem: Ayden, de Amsterdamse betaalprovider, opgericht in 2006 en vandaag een eervolle 41e plek in de Unicorn lijst, exit waardering: 1,5 miljard dollar;

4. Nederland heeft het eerste dedicated draadloze netwerk voor Internet of Things applicaties ter wereld en 60% van alle Forbes IT bedrijven opereert in Nederland.

* Meer info over voorbeeld 1: https://www.brainport.nl/ditss/oplossingen/adressen-op-orde
* Meer info over voorbeeld 2: https://www.rijkswaterstaat.nl/over-ons/nieuws/nieuwsarchief/p2017/06/tauw-hal-24k-trotse-winnaar-data-challenge-2017.aspx