Duurzaam handelen en leiderschap

In de dynamische wereld van hedendaagse organisaties, doordrenkt met managementterminologie en bedrijfsstrategieën, zou je zeggen dat de begrippen 'duurzaamheid' en 'leiderschap' prominent aanwezig zijn. Het is echter maar de vraag of ze voldoende serieus worden genomen. Vaak genoeg zien wij dat andere zaken overheersen. Zoals winstmaximalisatie en operationele efficiëntie. Waardoor duurzaamheid en het leiderschap dat hierbij komt kijken naar de achtergrond verdwijnt. 

Laten wij aan de hand van de praktijk bekijken hoe organisaties hun focus hebben verlegd naar duurzaamheid en hoe leiderschap hierin een cruciale rol speelt.

Waterschappen: van efficiëntie naar duurzaamheid

De waterschapsector is een essentiële pijler onder de manier waarop wij in Nederland wonen, werken en recreëren. Historisch gezien is deze sector voornamelijk gericht op het beheersen van risico's met betrekking tot waterbeheer, waterkwaliteit en waterveiligheid. Efficiëntie stond hierbij ongeveer gelijk aan effectiviteit en dus hoog in het vaandel. Voorheen werd duurzaam vervolgens vaak geassocieerd binnen die context. Bijvoorbeeld: het gebruik van betonnen bruggen en buizen was vanwege de levensduur lange tijd de enige en meest logische keuze. Duurzaam stond gelijk aan ‘lang kunnen gebruiken’. Maar er werd niet gekeken naar wat die lange levensduur de maatschappij in de basis kostte. Of er sprake is van een duurzame keuze hangt namelijk van meer factoren af. 

Verbreding van effectiviteit

Inmiddels zijn de tijden veranderd en daarmee ook de definitie van duurzaam handelen. Tegenwoordig kan duurzaam handelen niet alleen meer gezien worden vanuit het perspectief van de waterschappen, maar zijn zij aan hun stand verplicht om te kijken naar de bredere impact van de gehele productieketen. Wat voorheen als efficiënt werd beschouwd, blijkt nu niet altijd duurzaam te zijn als we kijken naar de volledige levenscyclus van een product. Dit inzicht heeft geleid tot een verschuiving van strikt ‘efficiëntie denken’ op de korte termijn naar ‘effectiviteit denken’ op de lange termijn. Zo is de effectiviteit van het waterschap niet alleen meer gebaseerd op de taken van vroeger maar breder geworden. Waterschappen zijn nu ook (mede) verantwoordelijk voor het laten afnemen van het risico van het uitbuiten van grondstoffen, mensen en natuur. 

Omslag in denken

Externe factoren, zoals de toenemende druk vanuit de samenleving en nieuwe wet- en regelgeving, versterken deze omslag in denken. Neem als voorbeeld de Green Deal en stikstofregelgeving. Externe invloeden dwingen organisaties om breder te kijken en duurzaam handelen te stimuleren. Dit leidt tot serieuze verandering in denken en doen. Waar het vroeger nog heel routineus was om als waterschap een bepaald infrastructuurproject uit te voeren, stellen dezelfde waterschappen zichzelf nu steeds vaker de vraag: moet dit eigenlijk wel op de manier zoals het altijd ging of zijn er andere oplossingen? In sommige situaties wordt zelfs ter discussie gesteld of er wel een oplossing moet komen. Of dat het accepteren van een bepaald risico een meer geoorloofde manier van duurzaam handelen is. 

Uitdagingen voor leiders

Deze verschuiving naar een meer holistische benadering van duurzaam handelen binnen de waterschapsector brengt nieuwe uitdagingen met zich mee voor leiders die actief zijn binnen die sector. Zij moeten niet alleen oude gewoonten en manieren van werken ter discussie stellen, maar ook hun collega's aanmoedigen om nieuwe oplossingen te bedenken. Of in sommige situaties helemaal het roer om durven te gooien. Bovendien moeten zij deze nieuwe werkwijze kunnen uitleggen aan belanghebbenden, zoals bestuurders en de maatschappij die altijd dankbaar gebruik gemaakt heeft van de producten en diensten onder de oude omstandigheden. Zo’n verandering kan al snel het gevoel van verlies opleveren en zo leiden tot weerstand en tegenkracht. Wij mensen houden immers toch wel heel graag vast aan bekende methoden. Geconfronteerd worden met een nieuwe realiteit leidt vaak tot verzet.

Moed en vastberadenheid

Leiderschap in deze nieuwe context vereist moed en vastberadenheid. Het gaat niet alleen om het vinden van oplossingen, maar ook om het aangaan van moeilijke gesprekken en het zoeken naar de nieuwe gezamenlijke context. Dit vraagt veel van leiders. Maar het is absoluut essentieel voor het creëren van een duurzamere toekomst voor organisaties.

Wil je meer weten over leiderschap en duurzaamheid, neem dan contact op met Auke de Ridder