Drie redenen waarom Rijnlands organiseren helpt bij schaarste in de zorg
Rijnlands organiseren gaat uit van vakmanschap, verbinding en vertrouwen. Deze wijze van organiseren is met name geschikt in ‘mensintensieve’ sectoren, zoals de zorg bij uitstek. Niet ‘de hark’ (als hiërarchische representatie van een organisatie) en systemen staan centraal, maar de medewerkers in de zorg zelf die direct in contact staan met patiënten en cliënten; de ‘voorste linie’ van de organisatie.
Het personeelsgebrek is een toenemend probleem in de zorg. De zorgvraag groeit veel harder dan het aantal beroepskrachten. De oplossing wordt veelal gezocht in efficiënter werken, standaardiseren en automatiseren. Dat is ook nodig. Maar het risico is dat de motivatie van medewerkers in de zorg hierdoor verder onder druk komt, wat leidt tot ziekte, uitval en verminderde instroom van nieuwe medewerkers1.
Waarom helpt Rijnlands organiseren om medewerkers aan te trekken en te behouden voor de zorg?
Inzetten op betekenisvol werk
Medewerkers in de zorg zijn in hun vak gestapt om mensen te kunnen helpen, niet om in efficiënte en gestandaardiseerde organisaties te werken. Zij hebben wel behoefte aan een efficiënte en goed werkende organisatie hen in staat stelt om hun vak zo goed mogelijk uit te oefenen. In een Angelsaksische benadering stelt het management zich primair de vraag: ‘zetten wij onze medewerkers efficiënt in?’ In een Rijnlandse organisatie is de vraag: ‘hoe zetten wij de ‘achterliggende – lees ondersteunende organisatie’ - effectief in voor optimale ondersteuning aan onze vakmensen in de voorste linie?’
Deze aanpak geeft beroepskrachten in het primaire proces autonomie, handelingsruimte en daarmee betekenisvol werk. Leidinggevenden spelen hierin een cruciale rol door middel van bege-leiderschap: zij scheppen de ruimte waarin vakmensen zelfstandig en met vertrouwen kunnen werken, en ondersteunen hen waar nodig zonder te sturen op controle of hiërarchie. In het Engels ‘Holding Space’.
Voorkómen van organisatorische obesitas
Veel zorgorganisaties leiden aan ‘organisatorische obesitas’. Terwijl de inzet in het primaire proces steeds nijpender wordt, groeien stafafdelingen vaak ongebreideld om het primaire proces efficiënter te maken. Dit leidt tot meer regels en verantwoordingsdruk voor medewerkers in de voorste linie. Rijnlands organiseren helpt om (1) het primaire proces centraal te stellen en (2) van daaruit vast te stellen welke bedrijfsvoerings- en ondersteunende processen nodig zijn.
Tijdens de coronatijd bleek hoe veerkrachtig het primaire proces is als de regeldruk afneemt. Veel stafafdelingen functioneerden toen op een laag pitje, terwijl zorgmedewerkers in moeilijke omstandigheden overuren draaiden. Toch ervaarden veel medewerkers meer tijd en ruimte voor eigen initiatief en persoonlijke aandacht voor cliënten. Dit toont aan dat activiteiten die niet direct noodzakelijk zijn, vaak ballast vormen voor het primaire proces.
De kracht van aandacht en vloeibare tijd
Tot slot, en misschien wel de belangrijkste reden om in tijden van schaarste juist in de zorg te werken vanuit Rijnlands organiseren: efficiencymodellen richten zich op meetbare tijd. (‘gestolde tijd’). Werkelijk betekenisvolle en effectieve zorg draait om vakmanschap met aandacht. Een blik van geruststelling, een oprechte vraag of persoonlijke aandacht kan fracties van seconden duren, maar een blijvende indruk achterlaten. In het Rijnlandse denken noemen we dit ‘vloeibare tijd’.
Zorgmedewerkers functioneren optimaal wanneer zij de ruimte krijgen om vanuit verbinding en contact te werken. Dit bevordert niet alleen het welzijn van cliënten, maar ook dat van de medewerkers zelf. Vervreemding en uitholling maken plaats voor aanwezigheid en voldoening, zorgmedewerkers helpen deze balans te bewaren door protocollen en menselijke maat te verbinden, waardoor vakmanschap werkelijk tot bloei komt.
Praktijkvoorbeelden en inspiratie
In diverse zorgorganisaties die Rijnlands werken, zijn positieve resultaten geboekt. Medewerkers ervaren meer autonomie en werkplezier, en cliënten voelen zich beter gezien en gehoord. Wil je meer weten over deze aanpak? Kom dan naar ons Event Overvloed in schaarste – kansen voor vernieuwing op 7 maart. Tijdens één van de workshops gaan we dieper in op de uitgangspunten en principes van Rijnlands organiseren en hoe je deze kunt toepassen in jouw organisatie. Kort door de bocht: Agile aan de voorkant en lean aan de achterkant.
Lees artikel Rijnlands of angelsaksisch
Auteur
