De wet DBA: Netwerksamenwerking als oplossing voor minder zzp’ers in de zorg

Zorgorganisaties werken steeds meer samen in ketens en netwerken om complexe uitdagingen het hoofd te bieden. Dit geldt voor het zorgproces zelf – bijvoorbeeld de domeinoverstijgende samenwerking tussen verschillende zorgsectoren en ook het sociaal domein op het gebied van mentale gezondheid – maar ook voor ondersteunende en bedrijfsvoeringsprocessen. Een voorbeeld hiervan is samenwerking op het vlak van de arbeidsmarkt.  

Hoewel er nog een overgangsperiode geldt op de wet Deregulering Beoordeling Arbeidsrelaties (DBA) is het duidelijk dat organisaties schijnzelfstandigheid van zzp’ers (zelfstandigen zonder personeel) dienen tegen te gaan. Ook zorgorganisaties moeten kunnen aantonen dat zij actief bezig zijn met het verminderen van schijnzelfstandigheid om boetes te voorkomen. Dit heeft grote gevolgen voor zorginstellingen die veelvuldig gebruik maken van Personeel Niet In Loondienst (PNIL). En dat geldt voor vrijwel alle zorgorganisaties, of het nu gaat om de ouderenzorg, gehandicaptenzorg, ggz of ziekenhuiszorg. Er is de noodzaak om de steeds verder oplopende PNIL-kosten terug te dringen, maar er is ook behoefte aan flexibele en gespecialiseerde zorgmedewerkers in een krappe arbeidsmarkt. De DBA zet dat laatste staat onder druk. 

Vooruitlopend op handhaving door de fiscus hebben sommige zorgorganisaties aangekondigd helemaal te stoppen met het inzetten van zzp’ers. Met mogelijk negatieve gevolgen voor de continuïteit van zorg. Andere zorgaanbieders zoeken in netwerkverband een gezamenlijke oplossing voor hun arbeidsmarktvraagstuk. Een recent voorbeeld is het Noordelijk Platform Gehandicaptenzorg (NPGZ). Gezamenlijk gaan de deelnemende organisaties de inzet van zzp’ers op een beheerste wijze afbouwen. Met zzp’ers worden de mogelijkheden voor een (flexibel) dienstverband bij één van de organisaties verkend. Dat kan in loondienst zijn of als deelnemer aan de flexpool voor meer flexibele inzet. Dat geeft (bestaans)zekerheid voor de zzp’er en zorgt voor continuïteit van zorg. Een mooi voorbeeld van doelgerichte samenwerking met één heldere doelstelling.  

Volgens ons recente onderzoek naar samenwerking in de Nederlandse gezondheidszorg​ zijn er vier essentiële factoren die de basis vormen voor effectieve netwerksamenwerking: missie-overeenkomstigheid, financiële condities, collaboratieve processen en leiderschap. Voor samenwerkingsverbanden die de inzet van zpp'ers in de zorg willen aanpakken, zijn deze factoren onmisbaar. 

Hoe dragen deze succesfactoren bij aan een netwerksamenwerking: 

Vier succesfactoren voor samenwerking 

1. Gedeelde missie 

Een gedeelde missie is essentieel voor het vormen van een hecht en doelgericht netwerk. Binnen samenwerkingsverbanden die gericht zijn op het terugdringen van zzp'ers in de zorg is het noodzakelijk dat alle deelnemende organisaties en individuen hun ambities en doelen op elkaar afstemmen. Wanneer belangen te ver uiteenlopen, kan dit conflicten veroorzaken. Door vanaf het begin duidelijke en gemeenschappelijke doelstellingen te formuleren kunnen betrokken partijen beter samenwerken en hun middelen optimaal inzetten om het beoogde effect te bereiken. 

2. Collaboratieve processen  

Flexibiliteit en operationele efficiëntie vormen de basis van samenwerkingsprocessen. Om een netwerk gericht op het terugdringen van zzp'ers effectief te laten werken is het noodzakelijk dat (personeels- en zorg)processen worden geformaliseerd, zonder bureaucratische belemmeringen te creëren. Organisaties moeten hun processen op elkaar afstemmen, zodat rollen en verwachtingen onderling helder zijn. Tegelijkertijd dient er in een netwerk ruimte te zijn voor aanpassing en eigen invulling, zodat wendbaarheid behouden blijft. Het toepassen van agile-methodieken kan helpen processen optimaal in te richten en op elkaar af te stemmen. 

3. Financiële condities  

Transparantie en afstemming over financiën zijn essentieel voor succes. Het bestaande financieringssysteem in de Nederlandse gezondheidszorg belemmert geregeld onderlinge samenwerking tussen zorgorganisaties. De ACM (Autoriteit Consument en Markt) houdt netwerksamenwerkingen nauw in de gaten. Bij samenwerkingen gericht op het terugdringen van de afhankelijkheid van zzp'ers in de zorg is het van belang dat compliance met wet- en regelgeving op orde is. Daarnaast is cruciaal dat om financiële afspraken te maken die alle partijen ondersteunen én dienen. Het kan bijvoorbeeld helpen om korte-termijndoelen te stellen. Er ontstaat dan snel inzicht in concrete resultaten, zoals kostenbesparingen of kwaliteitsverbeteringen, die de samenwerking voor alle betrokken partijen aantoonbaar succesvol maken. 

4. Leiderschap voor netwerksamenwerking 

Doelgerichte samenwerking vereist faciliterende bestuurders en managers die een balans zoeken tussen de belangen van de eigen organisatie en het algemene belang van het netwerk. In samenwerkingen speelt leiderschap een cruciale rol in het faciliteren en verbinden van alle betrokken partijen. Effectief en op samenwerking gericht leiderschap kan helpen om een cultuur van vertrouwen te creëren, waarin open communicatie en transparantie worden gestimuleerd. Ook is het de rol van bestuurders en managers om alle betrokkenen in de eigen organisatie te motiveren en een sterke gemeenschappelijke richting te behouden. 

Praktische toepassing 

Het implementeren van deze succesfactoren in samenwerkingsverbanden die gericht zijn op de positionering van zzp'ers in de zorg is niet altijd eenvoudig. Hoewel het duidelijk is dat de afhankelijkheid van zzp'ers moet worden beperkt om de continuïteit en kwaliteit van zorg te behouden en verbeteren, blijft het een uitdaging om de uiteenlopende belangen en missies van alle betrokkenen te stroomlijnen. Zorgorganisaties zijn immers ook elkaars concurrenten in een krappe arbeidsmarkt. Strategische keuzes in financieringsafspraken en procesinrichting kunnen helpen om obstakels te overwinnen, zodat alle partijen zich kunnen verbinden aan het gemeenschappelijke doel. 

Wilt u het verschil maken met samenwerking in de zorg? Ontdek hoe Rijnconsult u kan ondersteunen bij het inrichten van een effectief en efficiënt samenwerkingsnetwerk.