Gemeentelijke samenwerking: ambtelijke wil, bestuurlijke lef
Met een energie waarvan wij denken ‘een betere zaak waardig’, lijkt het soms alsof de gemeentegrootte en de vrijages met buurgemeenten de belangrijkste agendapunten zijn in een gemeente. Na de vrijages, volgen vele verlovingen, soms samenwoningscontracten en passeren uiteindelijk huwelijken de revue. Gegarandeerd volle tribunes bij de raadsvergaderingen over dit onderwerp. De kwestie ‘met wie en hoe’ overschaduwt zware beleidspunten uit het coalitie-akkoord. Ambtenaren willen vaak wel vooruit, maar bestuurders zijn meestal schoorvoetend. Burgemeesters van gemeenten met een paar duizend inwoners beweren dat zij het hart van het Nederlands bestuur vormen en volwaardig hun bestuurlijke taken aankunnen. Onderwijl hangt de boel met houtjes en touwtjes aan elkaar en redden slimme en hardwerkende ambtenaren de zaak. Om toch uitvoering te blijven geven aan het steeds maar uitbreidende takenpakket van gemeenten ontstaan dan, soms bijna illegaal, samenwerkingsverbanden met andere gemeenten op beleid, uitvoering en staftaken, onder het motto rien ne va plus. Maar dan doemt het gevreesde herindelingsspook op. Bestuurders zijn al snel bang dat ambtelijke samenwerking leidt tot bestuurlijke fusie. Vaak begrijpen die bestuurders echter niet dat constant de samenwerking ter discussie stellen, een mogelijke fusie juist in de hand werkt. Als de gemeente haar taken niet meer aan kan en de samenwerking komt niet van de grond, is fusie de enige overblijvende optie. Die dreiging is nu ook meer reëel dan in het afgelopen decennium. Het nieuwe kabinet is duidelijk, een gemeentegrootte van 100.000 inwoners is volgens hen echt aan de orde. Enige onderbouwing daarvoor is overigens lastig. De kans dat Ameland zal fuseren is klein. De stadsdelen in de grote steden aan de andere kant (vaak rond de 100.000) worden opgeheven ten faveure van het grotere geheel. Internationaal is er veel variatie. Onze oosterburen kennen gemeenten variërend tussen negen burgers (Wiedenborstel) en de hoofdstad met 3,4 miljoen inwoners. In Slovenië is de laatste vijftien jaar een slag gemaakt naar kleinere gemeenten, van 60 naar 210. In Denemarken heeft de landelijke politiek in 2007 besloten de provincies af te schaffen en het aantal gemeenten te verminderen van 271 naar 98. De operatie nam een maandje of drie in beslag. Toch een land dat een beetje op ons lijkt …
Lokale bestuurders moeten keuzes maken, juist nu in deze periode. Een onderzoekje hier of daar levert alleen maar obligate rapporten op en vooral veel logischerwijze gefrustreerde ambtenaren die allang weten wat er uit komt. Daarnaast is het onze ervaring dat de wil om samen te werken bij veel gemeenteambtenaren vaak groot is, maar dat bestuurders (niet allemaal, maar je hoeft er maar één te hebben) het proces kunnen frustreren. Dus gemeentelijke bestuurders, toon lef en maak de sprong naar samenwerking. De Nederlandse gemeenten en hun vaak uitstekende en loyale ambtenaren verdienen beter. En dan hebben we het nog niet eens gehad over hun burgers en de dienstverlening aan hen. En anders wensen wij treuzelende politici veel succes als burger in plaats van bestuurder in de 100.000 plus gemeente in de regio.
Specialisten
