Omgevingswet: visie ontwikkelen in 5 stappen

De invoering van de Omgevingswet zal in geen enkele gemeente hetzelfde verlopen. Om de impact vast te stellen is allereerst een goed beeld nodig van uw visie op wat voor type organisatie u wilt zijn. Een visie op uw perspectief op de inrichting van de samenleving en de fysieke leefomgeving in het bijzonder. Op uw opvattingen over uw rol, kerntaken en de te leveren toegevoegde waarde. Deze aspecten zullen wij dan ook betrekken in het visievormingsproces.

Stap 1: common ground - kennis atelier

Om een visie te ontwikkelen starten we met het creëren van ‘common ground’: we vinden het belangrijk om iedereen die zich bezig houdt met (visieontwikkeling voor) de Omgevingswet dezelfde taal en een gemeenschappelijk referentiekader te verschaffen. Het uitgangspunt daarvoor is eenzelfde kennisbasis. In een kennis atelier brengen wij achtergronden, expertise en ervaring rondom de Omgevingswet, gerelateerd aan de ontwikkelingen in de samenleving. Daarbij passen we de inhoud uiteraard aan op het kennisniveau dat al in uw organisatie voorhanden is. We betrekken hierbij ook het College en de Raad.

Stap 2: dialoog met de burger

Wij adviseren in het visievormingsproces een ‘large scale’ interventie te houden met uw burgers. Daarin halen we letterlijk de buitenwereld naar binnen. We organiseren een dialoog met de inwoners uit uw gemeente waarin we inzoomen op hoe de burger naar zichzelf kijkt. Wat hij verwacht van de overheid, hoe hij aankijkt tegen samenwerking en welke rol hij zelf wil en kan innemen. Dit doen we in een zogenaamde dialoogmap sessie waarmee we een structuur bieden om de dialoog te organiseren en inzichten te oogsten.

Stap 3: visieworkshop

In een derde stap van dit proces, brengen we de kennis uit stap 1 en 2 samen. In een meerdaagse workshop met MT, directie en/of college werken we aan het opstellen van een visie met behulp van visualisatietechnieken. De visualisaties zorgen voor verbinding en overzicht. De common ground uit stap 1 en 2 vormen de basis. Het resultaat is een integrale visie die is doorvertaald naar de consequenties qua ontwikkelrichting en werkwijze binnen het fysieke domein.

Stap 4: bepalen veranderstrategie

In deze stap gaat het om het op één lijn krijgen van de verwachtingen rondom de wijze van invoering. De strategiekeuze is ook van belang omdat de gekozen strategie bepalend is voor aanpak en dus de inzet van mensen, middelen en instrumenten. Aspecten die een rol spelen zijn persoonlijke voorkeuren en coping capaciteit, draagkracht en draaglast van de organisatie. Bij deze stap gebruikt Rijnconsult het door VNG ontwikkelde model met vier mogelijke verander-strategieën. Bij de keuze van de strategie spelen de volgende aspecten een rol: beschouwt men de verandering als een (kleine) aanpassing van het bestaande dan wel als een totale verandering die zou moeten leiden tot een complete nieuwe werkelijkheid (verticale as). In de tweede plaats speelt de focus een belangrijke rol. Is die focus vooral gericht op de interne aangelegenheden (eigen beleid, regels en bedrijfsvoering) of is de focus extern gericht op de maatschappelijke vraagstukken, burgers en bedrijven etc. (horizontale as).

De beide assen gecombineerd leiden dan tot vier mogelijke veranderstrategieën:
Consoliderend: de gemeente gebruikt de Omgevingswet in eerste instantie alleen om de wettelijk noodzakelijke wijzigingen door te voeren, de veranderopgave wordt niet als groot beschouwd;
Onderscheidend: de gemeente gebruikt de Omgevingswet om lokaal op onderdelen (lokale maatschappelijke opgaven) het verschil te maken;
Calculerend: de gemeente gebruikt de Omgevingswet waar dit aanwijsbaar - vanuit een businesscase - voordeel oplevert en waar verandering wordt nagestreefd;
Vernieuwend: de gemeente onderschrijft nut en noodzaak van de Omgevingswet en onderkent dat deze om een forse verandering vraagt. In deze strategie worden de mogelijkheden van de Omgevingswet maximaal benut.

Rijnconsult bespreekt de mogelijke strategieën op verschillende niveaus in de organisatie (ambtelijk, bestuurlijk alsook met de Raad). De conclusies uit de gesprekken verwoorden wij in een advies aan uw organisatie.

Stap 5: Uitvoeren impactanalyse en opstellen implementatieplan (routekaart)

Als we aan deze stap toe zijn hebben we antwoord op de vragen: welke visie de gemeente heeft op de samenleving; wie de gemeente daarbinnen wil zijn; en welke rol de gemeente wil innemen binnen het domein van de Fysieke Leefomgeving. In combinatie met de gekozen veranderstrategie kunnen we een impactanalyse maken. Dat doen we in een workshop met afvaardiging van belangrijke betrokkenen. De impactanalyse werken we uit in een routekaart of implementatieplan. De wijze waarop we stappen zetten in dit plan geven we vorm met behulp van een ontwikkelgerichte werkwijze. Daarin laten we leren en werken zoveel mogelijk samenvallen.